Άρθρο του Βασίλη Κορκίδη*
Έχουμε συνηθίσει να λέμε ότι η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα αποτελεί την «ραχοκοκαλιά της οικονομίας». Και πράγματι, έτσι είναι, αφού το εύρος της στον οικονομικό χάρτη της χώρας, αλλά και σε σύγκριση με άλλες χώρες μέλη της Ε.Ε., είναι αξιοσέβαστο. Ωστόσο, η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα πάλεψε, και συνεχίζει να παλεύει, σε ένα αντίξοο περιβάλλον.
Για πολλά χρόνια, διατυπώνονταν, από πολλές πλευρές, απόψεις περί μιας δήθεν προβληματικής κατάστασης στην ελληνική αγορά, λόγω της λειτουργίας πολλών ΜμΕ επιχειρήσεων. Η άποψη αυτή αγνοεί τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα της χώρας.
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και, ιδίως, οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην οικονομία, στην απασχόληση, αλλά και στην εν γένει αναπτυξιακή πορεία κάθε Κράτους – Μέλους. Και, φυσικά, στην Ελλάδα της κρίσης, οι ΜμΕ επιχειρήσεις λειτούργησαν προς μια κατεύθυνση άμβλυνσης των επώδυνων οικονομικών και κοινωνικών της επιπτώσεων.
Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιώς
Το οικονομικό περιβάλλον
Με το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη μέρα των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μετά και το πέρας των μεταλλάξεων της πανδημίας, κρίσιμο ζήτημα αποτελεί ο χρόνος της ανάκαμψής τους και ο τελικός απολογισμός του αποτυπώματος της υγειονομικής κρίσης στη μελλοντική λειτουργία τους.
Οι προοπτικές και οι προκλήσεις των ΜμΕ για το μέλλον διαφοροποιούνται, ανάλογα με τον κλάδο και τον βαθμό στον οποίο συνέβαλαν τα κρατικά μέτρα παροχής ρευστότητας στη στήριξη των επιχειρήσεων. Επίσης, πολλά εξαρτώνται από τις «δομικές επιδράσεις» που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια των περιορισμών και θα επηρεάσουν τη μεσοπρόθεσμη λειτουργία των ΜμΕ, σύμφωνα με όσα διαπιστώθηκαν από τη μεταβολή βασικών καταναλωτικών συνηθειών.
Προκειμένου, μάλιστα, να αντιμετωπισθούν οι πρωτοφανείς συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, η μεγάλη πλειοψηφία των ΜμΕ στράφηκε προς τις προσφερόμενες ενισχύσεις, προτιμώντας τα εργαλεία εκείνα που προσέφεραν άμεση ρευστότητα.
Τα μέτρα κάλυψαν το 84% των ΜμΕ, εκ των οποίων το 52% άντλησε επαρκή ρευστότητα προκειμένου να συνεχίσει τη λειτουργία του, σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ το 17% δήλωσε πως η στήριξη δεν ήταν επαρκής. Το θέμα που προκύπτει απασχολεί τις 8 στις 10 που έλαβαν επιστρεπτέες ενισχύσεις για το πως και πότε θα μπορέσουν να αποπληρώσουν την οικονομική στήριξη, σε συνδυασμό και με τις τρέχουσες φορολογικές και άλλες υποχρεώσεις τους.
Αξίζει να αναφερθεί πως η ανάκαμψη κάποιων οικονομικών δραστηριοτήτων έχει ήδη αρχίσει δειλά-δειλά να πραγματοποιείται, καθώς 2 στις 10 ΜμΕ φαίνεται πως έχουν επανέλθει στα επίπεδα πωλήσεων του 2019, και 5 στις 10 εκτιμούν ότι, εκτός απροόπτου, θα επανακάμψουν εντός του επόμενου έτους ή το πολύ διετίας. Ωστόσο, η ανάκαμψη για τις 3 στις 10 ΜμΕ αναμένεται πολύ βραδύτερη, καθώς εκτιμάται πως θα επανέλθουν στα πρότερα επίπεδα δραστηριότητας σε περισσότερο από 3 χρόνια.
Άλλωστε, οι 4 στις 10 πολύ μικρές επιχειρήσεις έχουν επηρεαστεί και συνεχίζουν να επηρεάζονται εντονότερα, ενώ το ίδιο ισχύει και για 3 στις 10 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Συμπερασματικά, μετά το αρχικό χτύπημα της πανδημίας και το σφοδρό πλήγμα που αυτό είχε στην επιχειρηματική δραστηριότητα, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις στηριζόμενες από τα μέτρα τόνωσης ρευστότητας, παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανθεκτικές.
Οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις
Αν θέλουμε να μιλήσουμε με όρους βιώσιμης ανάπτυξης, κυκλικής οικονομίας για τις ΜμΕ, θα πρέπει να δούμε με ευρύ πνεύμα τους όρους «Πράσινη» και «Γαλάζια» ανάπτυξη, Κυκλική Επιχειρηματικότητα και τα πεδία που αυτοί διανοίγουν για την διασφάλιση του αύριο των επιχειρήσεων αυτών. Το γεγονός ότι στο τέλος της πρώτης εικοσαετίας του 21ου αιώνα, οι προαναφερθείσες «έννοιες» εξακολουθούν μάλλον να είναι «δυσπρόσιτες» για ένα μεγάλο κομμάτι των ΜμΕ.
Σε πρώτη ανάγνωση, σήμερα, εξακολουθούμε την αναζήτηση μίας χρυσής τομής, ενός αποδοτικού μοντέλου που να προσδιορίζει τους μελλοντικούς ορίζοντες, απαλλαγμένο από τη στόχευση επίλυσης επί μέρους προβλημάτων της υφιστάμενης οικονομικής, κατά κύριο λόγο, πραγματικότητας. Η σχεδίαση, θέσπιση και υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης εθνικής αποτελεί αντικείμενο συζήτησης την τελευταία εικοσαετία, και όχι μόνο.
Σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη «προσπάθεια», μικρομεσαίες επιχειρήσεις με συναφές αντικείμενο, να συνενωθούν σε μεγαλύτερα σχήματα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και τον ανταγωνισμό από πλεονεκτικότερη θέση, σε σχέση με την υφιστάμενη θέση τους σήμερα. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μία πολιτική, η εφαρμογή της οποίας προαπαιτεί την ανάλυση και εμπέδωση των θετικών, ώστε να υπάρξει θετική ανταπόκριση. Μην ξεχνάμε ότι ένα εκ των βασικών στοιχείων που θα επιφέρει την αλλαγή στο σκηνικό είναι η αλλαγή της κουλτούρας που έχει διαποτίσει στην πάροδο των ετών τις ΜμΕ. Μιας κουλτούρας που έχει «ευνοήσει» τη διασπορά η οποία, ακόμη και σήμερα, λειτουργεί προς όφελος του ανταγωνισμού. Ο οποίος εκμεταλλεύεται και την ανυπαρξία εξωστρέφειας.
Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς έχει υποστηρίξει και συνεχίζει να υποστηρίζει ένθερμα την ανάπτυξη εξωστρεφούς πολιτικής για τις ΜμΕ. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτό, διοργάνωσε δύο επιτυχείς συναντήσεις επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο των ναυπηγοεπισκευών με αντίστοιχες γερμανικές επιχειρήσεις. Και στις δύο αυτές συναντήσεις διαπιστώθηκε ότι υπάρχει ευρύ πεδίο συνεργιών και συνεργασιών, γεγονός που οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι η εξωστρεφής πολιτική συμβάλει στην ανταγωνιστική παρουσία των ΜμΕ στο διεθνές περιβάλλον, ανοίγοντας ορίζοντες.
Η «Πράσινη» ανάπτυξη συνδέεται άρρηκτα με την «πράσινη επιχειρηματικότητα». Ο όρος αυτός αναφέρεται στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία θέτει την προστασία του περιβάλλοντος και της φύσης στο επίκεντρο της στρατηγικής της. Η «πράσινη επιχειρηματικότητα» στη ναυτιλία συνίσταται στη θετική στάση της επιχείρησης και την ανάληψη ευθύνης απέναντι στην περιβαλλοντική προστασία, τόσο µε τα προϊόντα ή υπηρεσίες που παράγει, όσο και µε τις διαδικασίες παραγωγής που υιοθετεί. Στο σημείο αυτό, θέλω να επισημάνω ότι, στην Ελλάδα, η έννοια της «πράσινης» ανάπτυξης είναι αρκετά καινούργια, με αποτέλεσμα οι ενέργειες που έχουν γίνει προς αυτή τη κατεύθυνση να είναι λιγοστές.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή «πράσινου» τεχνολογικού εξοπλισμού και ακολουθούν τις διεθνείς περιβαλλοντικές πολιτικές είναι, κυρίως, μικρομεσαίες. Το βασικό πρόγραμμα που χρηματοδοτεί «πράσινες» παρεμβάσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες δραστηριοποιούνται στους τομείς της μεταποίησης, της ναυπηγοεπισκευής, του τουρισμού, της παροχής υπηρεσιών και του εμπορίου είναι το ΕΣΠΑ.
Συμπερασματικά, είναι προφανές ότι η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα πρέπει να αξιοποιήσει πεδία που ακόμη και σήμερα βρίσκονται στο παρασκήνιο, καθώς στο προσκήνιο βρίσκεται το θέμα της επιβίωσης κατά την έξοδο από την κρίση της πανδημίας, αλλά και την πολυετή οικονομική κρίση που προηγήθηκε. Ωστόσο, η ελπίδα για αναδιαμόρφωση του σκηνικού δεν έχει χαθεί…
*Ο Βασίλης Κορκίδης είναι πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά
Διαβάστε επίσης:
Όμιλος ΤΙΤΑΝ – ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ: Στρατηγική συνεργασία για επενδύσεις διαχείρισης απορριμμάτων
