Άρθρο της Ζέφη Δημαδάμα*
Η κλιματική κρίση έγινε ξαφνικά η απαραίτητη «πινελιά» σε κάθε συζήτηση, απόφαση ή αντιπαράθεση. Μετά από δεκαετίες προειδοποιήσεων και παροτρύνσεων από την επιστημονική κοινότητα εισήχθη τελικά στο δημοσιά διάλογο, κυρίως μετά και τις καταστροφικές συνέπειές της, θέτοντας την επιβεβλημένη ανάγκη λήψης δραστικών μέτρων.
Ας δούμε ωστόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο τι ακριβώς έχει υλοποιηθεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστάτησε και πρωτοστατεί στην αντιμετώπιση των κλιματικών μεταβολών οργανώνοντας ένα φιλόδοξο Ευρωπαϊκό Πράσινο Σχέδιο, την «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» («European Green Deal») που θα αλλάξει τον τρόπο που παράγουμε, που καταναλώνουμε και ζούμε. Βασική παράμετρος αποτελεί η επένδυση στην κλιματική μετάβαση με όρους δικαιοσύνης για όλες και για όλους ώστε να περιοριστούν οι ανισότητες καθώς η κλιματική αλλαγή επιβαρύνει τα ευάλωτα νοικοκυριά, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τους φτωχότερους.
Σημαντικότατο εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση, αποτελούν οι 17 Στόχοι του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε τους 17 Στόχους του ΟΗΕ γνωρίζοντας ότι αποτελούν ήδη ένα εύχρηστο «Οδικό Χάρτη» για να επιτευχθεί σταδιακά η παγκόσμια διακυβέρνηση στην πράξη.
Από το 2015 έως το 2030, η Agenda 2030 με τους 17 Στόχους του ΟΗΕ απευθύνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες από τη Γερμανία, την Ιταλία έως το Μαλάουι και το Νεπάλ, δίνοντας το στίγμα ότι η κλιματική κρίση μας αφορά όλους και ενθαρρύνοντας την επένδυση σε συνέργειες και συνεργασίες.
Σε αυτή την πορεία, εξαιρετικά σημαντική είναι η εισαγωγή δεικτών για την οργάνωση των υποδειγμάτων για τη μέτρηση των αποτελεσμάτων σε κάθε χώρα. Οι 232 ποσοτικοί και ποιοτικοί δείκτες που μετρούν την πρόοδο των χωρών σε σχέση με τους 17 SDGs και τους 169 υποκείμενους στόχους αποτελούν μια φιλόδοξη προσέγγιση και πρωτοφανή στατιστική πρόκληση την οποία η παγκόσμια κοινότητα καλείται να εφαρμόσει και να αξιοποιήσει.
Ο «Μετασχηματισμός του Κόσμου μας», όπως ονομάστηκε από τον Ο.Η.Ε., η Agenda 2030 οραματίζεται ένα κόσμο με οικονομική ευημερία, χωρίς πείνα και ασθένειες, με αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, χωρίς ανισότητες και σε ένα καθαρό περιβάλλον.
Οι 17 Στόχοι του Ο.Η.Ε. για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελούν ένα στρατηγικό σχέδιο που θέτει τον άνθρωπο και την ευημερία του μαζί με το περιβάλλον στο επίκεντρο της παγκόσμιας συζήτησης και διακυβέρνησης. Δίνει φωνή και ρόλο στους πολίτες και στοχεύει στην κινητοποίηση όλων των δρώντων, όπως κοινωνικούς φορείς, κυβερνήσεις, τον ιδιωτικό τομέα, τα κινήματα, τα πανεπιστήμια, τους οργανισμούς, ώστε να αναζητήσουν το δικό τους δρόμο στην υλοποίηση των στόχων.
Ωστόσο, από το 2015 ωστόσο έως σήμερα 2021, πολλά άλλαξαν, ειδικά με την έλευση της πανδημίας COVID-19. Οι νέες αυτές προκλήσεις δεν αποτελούν δικαιολογία για την υπαναχώρηση στην περιβαλλοντική πολιτική αλλά αντίθετα μοχλό για την ενίσχυση και ενδυνάμωσή της μέσα από την ενίσχυση της δημοκρατίας, της ισότητας των ευκαιριών και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, το 2021, παρά την πανδημία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε ένα μεγάλο βήμα με την ανακοίνωση ενός ιστορικού σχεδίου για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής με τίτλο «Fit for 55» (14 Ιουλίου 2021). Το σχέδιο αυτό αποτελεί ένα νομοθετικό πακέτο με στόχο τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% ως το 2030 σε σχέση με το 1990.
Η πρωτοβουλία αυτή επιβεβαιώνει την Ευρωπαϊκή Ένωση ως πρωταγωνίστρια στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ωστόσο, η δυσκολία του εγχειρήματος αποτυπώνεται στη δήλωση του πρώτου αντιπρόεδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Frans Timmermans, όταν παρουσίασε το πακέτο «Fit for 55» για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030, λέγοντας απερίφραστα ότι «θα είναι αιματηρή».
Στο πλαίσιο του ανωτέρω σχεδίου απαιτούνται δράσεις για την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία, με 12 νομοθετικές παρεμβάσεις, οι οποίες θα οδηγηθούν προς διαπραγμάτευση μεταξύ των κρατών-μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι βασικές κατευθυντήριες του σχεδίου αφορούν: α) Δικαιώματα άνθρακα β) Οδικές μεταφορές – Βενζινοκίνητα αυτοκίνητα γ) Φόρος Άνθρακα δ) Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ε) Υψηλότερη ενεργειακή απόδοση στ) Μία κοινωνικά δίκαιη μετάβαση.
Όμως, για την εφαρμογή των παραπάνω χρειάζονται πόροι. Για αυτό τον λόγο ιδρύεται το «Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα» που θα παρέχει ειδική χρηματοδότηση στα κράτη-μέλη, ώστε να βοηθήσει τους πολίτες να χρηματοδοτήσουν δράσεις σε ενεργειακή απόδοση, νέα συστήματα θέρμανσης και ψύξης και «καθαρότερες» μετακινήσεις.
Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα θα χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, χρησιμοποιώντας ποσό ισοδύναμο με το 25% των αναμενόμενων εσόδων από την εμπορία εκπομπών από τα κτίρια και τα καύσιμα οδικών μεταφορών.
Η σημαντική πρωτοβουλία που ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ακόμη δρόμο για την τελική υιοθέτηση. Αποτελεί όμως μια ακόμη απόδειξη ότι η Ένωση έχει αποφασίσει να πρωταγωνιστήσει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, κάτι που θα συνεισφέρει και στις διεθνείς πολιτικές ωθώντας την παγκόσμια κοινότητα σε μια νέα πορεία -άκρως αναγκαία- προς τη βιώσιμη ανάπτυξη.
*Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό (ΕΔΙΠ), Τμ. Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Διαβάστε επίσης:
